Bối cảnh

Nếu như giai đoạn từ giữa thập niên 1930 cho tới cuối thập niên 1950 được coi là giai đoạn hoàng kim (Golden Age) của Hollywood với rất nhiều bộ phim xuất sắc cũng các đạo diễn và ngôi sao điện ảnh danh tiếng thì điện ảnh Mỹ bước sang thập niên 1960 với những dấu hiệu chững lại. Một loạt đạo diễn xuất sắc của Hollywood như Alfred Hitchcock, John Ford, Frank Capra hay Billy Wilder không còn khả năng cho ra đời những tác phẩm xuất sắc như giai đoạn trước, nhiều ngôi sao lớn của thế hệ Hollywood cổ điển như Cary Grant, John Wayne dần lùi khỏi màn ảnh lớn, một số người thậm chí đã qua đời sớm như Humphrey Bogart, Gary Cooper, Clark Gable. Đây cũng là giai đoạn Hollywood mất đi hai ngôi sao trẻ đầy triển vọng là James Dean (1955) và Marilyn Monroe (1962). Cộng thêm vào những khó khăn nội tại của Hollywood là sự biến động dữ dội của xã hội Mỹ nói chung với sự kiện chiến tranh Việt Nam, phong trào đòi bình đẳng giới, bình đẳng màu da lên cao cùng một loạt vụ ám sát các nhà lãnh đạo có uy tín như John F. Kennedy (1963), Malcolm X (1965), Robert F. Kennedy và Martin Luther King, Jr. (cùng 1968). Trong hoàn cảnh biến động ấy, các hãng phim của Hollywood, vốn nằm trong tay những người lãnh đạo già còn sót lại từ kỷ nguyên phim câm như Jack Warner, đã không kịp thời thích ích để cho ra đời những tác phẩm phản ánh bộ mặt và suy nghĩ của xã hội nước Mỹ. Và cùng với uy lực cạnh tranh của truyền hình Hoa Kỳ cũng như sự trẻ hóa của xã hội Mỹ-kết quả của thời kì baby boomer,[2] khán giả dần mất hứng thú tới rạp khiến cho doanh thu của ngành công nghiệp phim ngày càng sụt giảm bất chấp những cố gắng cải tiến về kỹ thuật.[3] Một vài bộ phim kinh phí lớn, đặc sản của Hollywood cổ điển, như Cleopatra hay Hello, Dolly! đã thất bại thảm hại về doanh thu càng làm gia tăng sức ép phải thay đổi đối với các hãng phim.[4]

Nếu như Hollywood tiếp tục trì trệ trong thập niên 1960 thì tại châu Âu và châu Á, người ta chứng kiến hàng loạt trào lưu làm phim mới với rất nhiều đột phá về phong cách thực hiện và chất lượng nghệ thuật. Điện ảnh Pháp có bước tiến vượt bậc về chất lượng nhờ thế hệ làn sóng mới Pháp (Nouvelle Vague), điện ảnh Ý cũng nở rộ các bộ phim của trào lưu Commedia all'italiana và Spaghetti Western còn điện ảnh Nhật Bản và điện ảnh Ấn Độ cũng xuất hiện hai nhà làm phim tài năng đang ở đỉnh cao của sự nghiệp là Kurosawa Akira và Satyajit Ray. Các bộ phim có nội dung và cách thực hiện mang tính cách mạng của những nhà làm phim này đã ảnh hưởng tới thế hệ đạo diễn trẻ tuổi của Hollywood như Martin Scorsese.[5][6][7] và Steven Spielberg.[8][9][10]

Thất bại bên trong và ảnh hưởng từ bên ngoài cuối cùng đã dẫn tới quyết định thay đổi mang tính cơ bản của Hollywood, đó là trao quyền kiểm soát các bộ phim cho thế hệ đạo diễn và nhà sản xuất phim trẻ vốn giàu sức sáng tạo và khát vọng hơn.[11] Quyền tự do sáng tạo của các nghệ sĩ Mỹ còn được ủng hộ bởi một sự kiện mới, đó là sự bãi bỏ Production Code, hệ thống kiểm duyệt phân loại phim cũ vốn rất ngặt nghèo, vào năm 1966 để thay thế bằng một hệ thống phân loại phim mới nới tay hơn của MPAA.[12]

Đặc điểm chung của thế hệ New Hollywood

Thế hệ các đạo diễn trẻ của Hollywood phần lớn đều xuất thân từ các trường điện ảnh, họ vừa có kiến thức làm phim vững chắc, vừa hiểu biết văn hóa đương đại cùng những vấn đề của nó để có thể cho ra đời những tác phẩm gần gũi hơn với tầng lớp khán giả ngày càng trẻ hóa. Những nhà làm phim trẻ này đã đem lại cho các tác phẩm Hollywood màu sắc thực sự của chủ nghĩa hiện thực đồng thời họ cũng dám thể nghiệm những kĩ thuật làm phim, đề tài điện ảnh mới phản ánh được những biến động và suy nghĩ của người dân Mỹ lúc này.[13] Đa số các bộ phim của thế hệ New Hollywood mang tính phản kháng xã hội rất cao và mang đậm màu sắc của văn hóa đương đại như nhạc rock, pop art.[14]